Disgrifio Nodweddian Tirweddau Hanesyddol
Merthyr Tudful

004 Ardal Gwaith Haearn Penydarren Ardal

HLCA 004 Ardal Gwaith Haearn Penydarren Ardal gwaith haearn cynnar yn cynnwys olion ffwrneisi chwyth ac ardal gyfagos yn cynnwys tai diwydiannol yn dyddio o ddiwedd y 19eg ganrif / dechrau'r 20fed ganrif; cysylltiadau hanesyddol, a thechnolegol o bwys cenedlaethol a rhyngwladol; safle nodweddion trafnidiaeth ddiwydiannol a gweithgarwch cynhyrchu trydan.

Cliciwch yma i gael map o'r ardal cymeriad hon

(Nôl i'r map)

Crynodeb

Sefydlwyd Gwaith Haearn Penydarren ym 1784, ond roedd yn adfeilion erbyn y 1870au. Datblygwyd yr ardal ar ôl hynny fel depo ar gyfer y system dramffyrdd a thai gweithwyr. Mae rhai o adeiladweithiau'r gwaith haearn wedi goroesi, ond fel arall nodweddir yr ardal gan dai teras diwydiannol yn bennaf.

Cefndir Hanesyddol

Mae ardal dirwedd hanesyddol Ardal Gwaith Haearn Penydarren yn cwmpasu prif ardal y gwaith haearn a sefydlwyd ym 1784 gan Francis Homfray. Ym 1788, Penydarren oedd yr ail waith haearn ym Merthyr Tudful i ddechrau cynhyrchu barrau haearn, gan brynu haearn crai o Ddowlais i gwrdd â'r galw. Dengys tystiolaeth gartograffig yn dyddio o ddiwedd y 18fed ganrif (1799 Yates) ddau floc o adeiladau Gwaith Haearn a "ffordd wagenni" a gyrhaeddai Waith Haearn Penydarren o'r de o'r pyllau glo yn HLCA 039. Datblygodd y gwaith nifer fawr o lwybrau a thramffyrdd yn ystod y blynyddoedd a ddilynodd. Cafodd hyn gryn effaith ar HLCA 040 gerllaw; erbyn 1814 roedd yr ardal eisoes wedi'i chloddio ar raddfa fawr, ac mae mapiau diweddarach yn dilyn y datblygiad. Daeth cysylltiad y teulu Homfray â'r gwaith i ben pan fu farw Samuel Homfray ym 1822. Ar ôl hynny parhaodd y gwaith dan bartneriaeth Thompson a Foreman. Bu gwaith haearn Penydarren wrthi'n cynhyrchu cledrau yn y cyfnod cynnar, gan gyflenwi Rheilffordd Lerpwl a Manceinion. Fodd bynnag achosodd marchnadoedd tra chystadleuol y 1850au fwy a mwy o anawsterau a daeth cynhyrchiant i ben ym 1859, o dan y Mri Fothergill a Hankey. Gwerthwyd y gwaith a'i ddyddodion mwynau helaeth cysylltiedig ar ôl hynny i Ddowlais am bron i £60,000.

Er y dengys ffynonellau cartograffig fod y Gwaith Haearn, gan gynnwys ei ffwrneisi chwyth, ei dai bwrw, a'i rwydwaith rheilffyrdd i'w gael o hyd ym 1875-78, dengys ffotograffau'r dydd fod y gwaith yn adfeilion erbyn y dyddiad hwn. Cliriwyd ardal y gwaith haearn ar ôl hynny ac erbyn 1919, roedd depo'r tramffyrdd a gorsaf drydan Merthyr Electric Traction and Lighting Co. wedi'u lleoli ar safle'r ffwrneisi. Ailddatblygwyd rhan orllewinol y gwaith haearn ar ôl hynny ar gyfer tai; erbyn 1905 roedd ochr ddeheuol Trevithick Street a rhan o'i hochr ogleddol a rhes fer yn Gwynnes Close yn eu lle, ac wedi'u cwblhau erbyn 1919. Ar ben hynny dangosai'r dystiolaeth gartograffig res fer yn dyddio o'r cyfnod cyn 1850, gyferbyn â'r fynedfa i Barc Penydarren.